Της Μαρίας Κορώνα
Η δολοφονία της 23χρονης Ιρίνας Ζαρούτσκα, στις 22 Αυγούστου, στο μετρό Σάρλοτ στη Βόρεια Καρολίνα, από έναν άνδρα – που χωρίς προφανή λόγο – τη μαχαίρωσε στο λαιμό επιφέροντας το θάνατο της αναμφισβήτητα προκάλεσε παγκόσμιο αποτροπιασμό.
Το γεγονός δε ότι οι άλλοι επιβαίνοντες στο ίδιο βαγόνι του μετρό, παρά τη φρικαλεότητα του εγκλήματος, που συντελέστηκε σε απόσταση αναπνοής από τα καθίσματα τους, δεν βοήθησαν την άτυχη κοπέλα ουτε στο ελάχιστο, προκαλεί έως και σήμερα καθολικό μούδιασμα.
Το μούδιασμα διαδέχεται την αμηχανία και αυτή με τη σειρά της «γεννά» πολλές απορίες για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους και για την πορεία που η ανθρωπότητα διανύει τη στιγμή που μιλάμε.
Δεν χρειάζεται βέβαια να ταξιδέψει κάποιος μέχρι τη μακρινή Βόρεια Καρολίνα για να αντιληφθεί την υπέρμετρη αύξηση της βίας και κατ’ επέκταση της εγκληματικότητας που αυτή επισύρει. Η ελληνική κοινωνία βρίθει καθημερινά πλέον από περιπτώσεις, που στο παρελθόν φάνταζαν ως σενάριο επιστημονικής φαντασίας για τα δεδομένα της.
Και για την καλύτερη κατανόηση του φαινομένου αρκεί να θυμηθούμε πως κάποτε τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης είχαν να διαχειριστούν ειδησεογραφικά μία, το πολύ δύο υποθέσεις στυγερών εγκλημάτων. Για παράδειγμα, όλοι θυμόμαστε πως «η υπόθεση Δουρή», απασχόλησε την κοινωνία μας – τουλάχιστον σε επίπεδο σχολιασμού – για μία ολόκληρη 15ετία μέχρι το άκουσμα της επόμενης αντίστοιχης είδησης. Είναι προφανές ότι μέχρι τότε η εξοικείωση της θέασης απέναντι στο έγκλημα ήταν σε εμβρυακό ακόμη στάδιο.
Στη σημερινή εποχή, όμως, το έγκλημα και η βία γενικότερα λαμβάνει μορφή χιονοστιβάδας. Η μία υπόθεση διαδέχεται την άλλη ενώ η μορφή των εγκλημάτων έχει αποκτήσει τη δική της ποικιλομορφία.
Σύγχρονες «Μήδειες» που σκοτώνουν τα παιδιά τους, ζηλόφθονοι σύζυγοι που δεν διστάζουν να ξεκληρίσουν τις οικογένειες τους, σεξουαλικές κακοποιήσεις παιδιών και γυναικών από κατά τα άλλα ευυπόληπτους πολίτες, συμμορίες ανηλίκων, περιστατικά βίας σε σχολεία από νεαρά άτομα που επιδίδονται σε σχολικό εκφοβισμό οδηγώντας κάποια άλλα στην κοινωνική απομόνωση έως και στην αυτοκτονία. Και φυσικά η λίστα μακραίνει… με πολίτες που πέφτουν θύματα εξαπάτησης από επιτήδειους με απώτερο σκοπό το κέρδος, με σεξουαλικές επιθέσεις σε δρόμους, με γείτονες που αυτοδικούν ακόμα και για μια θέση παρκινγκ.
Είναι έκδηλο λοιπόν ότι η βία έχει παρεισφρήσει παντού και μάλιστα δεν είναι καθόλου «ρατσίστρια» διότι δεν κάνει διάκριση ούτε σε φύλλο ούτε σε ηλικία, ούτε σε εθνικότητα.
Αυτό όμως που προκαλεί εντονότερη ανησυχία είναι το ψυχολογικό φαινόμενο της κοινωνικής απάθειας και αδράνειας απέναντι στη βία. Οι συνεπιβάτες της Ιρίνα στο μετρό – σύμφωνα με τα καταγραφικά βίντεο που πρόσφατα ήρθαν στο φως της δημοσιότητας – παραμένουν ακίνητοι κοιτάζοντας αλλού και χωρίς να προσφέρουν ίχνος βοήθειας στην άτυχη κοπέλα. Ακόμη και μετά τη διάπραξη του εγκλήματος μοιάζουν με «απόκοσμα ζόμπι» παρά με ανθρώπους.
Η ελληνική περίπτωση της εξίσου άτυχης Κυριακής Γρίβα, που εκλιπαρούσε για βοήθεια που δεν της προσφέρθηκε ποτέ – και μάλιστα από δημόσιους λειτουργούς – ώσπου δολοφονήθηκε έξω από το αστυνομικό τμήμα από το πρώην σύντροφο της δεν απέχει πολύ.
Μέσα σε ένα τόσο ανασφαλές περιβάλλον που θυμίζει κάτι από το κορεάτικο «Squid Game», ο σύγχρονος άνθρωπος φαίνεται σα να κινείται υπνωτισμένος κάνοντας ρομποτικές κινήσεις από το άγχος της επιβίωσης σε έναν δυτικό τρόπο ζωής, που του υπόσχεται να φτάσει κάποια στιγμή στη διαβίωση και ίσως στη «Γη της Επαγγελίας». Μέσα σε αυτό το «κυνήγι ευτυχίας» ή ουτοπίας και αναλόγως με την εκάστοτε οπτική γωνία ξεχνά ότι είναι άνθρωπος και ως εκ τούτου συνάνθρωπος.
Το οξύμωρο είναι ότι εννιά στους δέκα Έλληνες έχουν υιοθετήσει στο καθημερινό λεξιλόγιο τους τη λέξη ενσυναίσθηση παραμένοντας όμως πρακτικά απαθείς θεατές σε κάθε μορφής βίας και φτύνοντας τον κόρφο τους που το κακό δεν χτύπησε και τη δική τους πόρτα. Κι αυτό είναι το υποκρτιτικό με τις εύηχες λέξεις. Τις παπαγαλίζεις για να φαίνεσαι περισπούδαστος, αλλά δεν γίνονται ποτέ πραγματικό κομμάτι του εαυτού σου. Γι’ αυτό την επόμενη φορά που θα σου μιλήσουν για ενσυναίσθηση μην τους παίρνεις και τόσο στα σοβαρά.
Σε μια άκρως ατομικιστική εποχή η ελληνική κοινωνία που είθισται να ταλανίζεται υπαρξιακά από τη λογική του «να πεθάνει η κατσίκα του γείτονα», πιθανότατα πέρασε στη λογική του να «πεθάνει» ο ίδιος ο γείτονας χωρίς να το καταλάβει. Μία λεπτή κόκκινη γραμμή που προσπεράστηκε από τη στιγμή που το ατομικό συμφέρον επισκίασε το συνεργατικό μοντέλο διαβίωσης.
Επιπροσθέτως, οι πολίτες είναι καλό να αντιληφθούν ότι δεν πρέπει να επιτρέπουν στα σύγχρονα μοντέλα διακυβέρνησης να τους μεταχειρίζονται σαν πάσχοντες από κάποιο σύνδρομο τύπου Κορσάκοφ (κύρια συμπτώματα: Μυθοπλασία, απάθεια, παθητικότητα και έκπτωση πρόσφατης μνήμης με αποτέλεσμα να μπορεί κάποιος να σου επιβάλει τη δική του αντίληψη ως δικής σου). Έτσι λοιπόν, η δημόσια υγεία και παιδεία, τα κοινωνικά αγαθά όπως το ρεύμα και το νερό αλλά και το να μην πληρώνεις το ψωμί σου για χρυσάφι, δεν είναι υπόθεση των πολιτών που πείθονται ότι πρέπει να κοπιάζουν ολημερίς για την απόκτηση τους, αλλά υπόθεση των δημοκρατικά εκλεγμένων αρχόντων που πρέπει να προσφέρουν τα συγκεκριμένα αγαθά δωρεάν ή τουλάχιστον πολύ φθηνότερα.
Αδιαμφισβήτητα βιώνουμε μια βαθιά οικονομική κρίση που με τη σειρά της οδηγεί σε κρίση των ηθών, αύξηση της εγκληματικότητας και ως εκ τούτου τροφοδοτεί συμπεριφορές απάθειας.
Και επειδή πολύς λόγος κυριαρχεί στη δημόσια πολιτική σφαίρα περί ατομικής ευθύνης και εξαιτίας της ανεπάρκειας του ίδιου του κράτους σε βασικούς τομείς όπως προαναφέρθηκε, η μόνη ατομική ευθύνη που καλείται να αναλάβει ο σύγχρονος άνθρωπος είναι να αποφασίσει για το αν θα παραμείνει συνειδητά άνθρωπος ή απάνθρωπος.
Η Ιρίνα και η Κυριακή – έστω και άθελα τους – με τον μαρτυρικό θάνατό τους στέκονται ως αφορμή για να ανοίξει ο δημόσιος διάλογος προβληματισμού για το που βαδίζουμε ως ανθρωπότητα. Την πρόθεση της αφύπνισης έχει εξάλλου και το εν λόγω άρθρο.
Πρέπει να γίνει αντιληπτό όμως ότι εκτός από τους στρατιωτικούς πολέμους που αυτή τη στιγμή μαστίζουν την ανθρωπότητα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει ένας ακόμα πιο ύπουλος και όχι τόσο ορατός πόλεμος, ο πνευματικός, όπου όλοι είμαστε εναντίον όλων.
Σημείο καμπής για την ανθρωπότητα λοιπόν και έγκειται στον καθένα από εμάς ξεχωριστά για το αν τελικώς θα επιλέξει να πατήσει το κουμπί που αναγράφει restart ή αν θα επιλέξει το κουμπί που θα οδηγήσει σε επιπλέον απάθεια, στρουθοκαμηλισμό, απανθρωπιά και ως εκ τούτου στην σταδιακή αλληλοεξόντωση του είδους μας!
Εγώ, πάντως, έχω πάρει τα ποπ κορν μου ανα χείρας και περιμένω την εξέλιξη της ταινίας αλλά σίγουρα όχι με με την ίδια παθητική διάθεση που είθισται να επιδεικνύουν οι «ενσυναισθητικοί».
