Η Ευρώπη γίνεται ολοένα και πιο ευάλωτη σε ασθένειες που μεταδίδονται μέσω εντόμων ή μολυσμένου νερού. «Υπάρχει μια σταθερή μετατόπιση προς τα βόρεια. Τα παθογόνα βρίσκουν πλέον το ευρωπαϊκό κλίμα πιο κατάλληλο, ενώ η περίοδος μετάδοσης επεκτείνεται», σημειώνει η Kazmierczak. Για παράδειγμα, τα τσιμπούρια παραμένουν πλέον ενεργά όλο το έτος σε πολλές περιοχές.

Ενδεικτικό της νέας πραγματικότητας είναι ο δάγκειος πυρετός, μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες μολυσματικές ασθένειες στην Ευρώπη. Το 2024 καταγράφηκαν 304 κρούσματα, περισσότερα δηλαδή από όσα είχαν αναφερθεί συνολικά τα προηγούμενα 15 χρόνια.

Αυτό το «τροπικό κύμα» ασθενειών, σε συνδυασμό με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, επιβεβαιώνει ότι η κλιματική κρίση δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό, αλλά και βαθιά ανθρωπιστικό και υγειονομικό ζήτημα.

Το ασιατικό κουνούπι τίγρης κύριος ένοχος του δάγκειου πυρετού

Όπως επισημαίνεται στο δημοσίευμα του γαλλικού μέσου, το έντομο είναι αυτό που είναι γνωστό ως φορέας, δηλαδή ένας ζωντανός οργανισμός που μπορεί να μεταδώσει μολυσματικά παθογόνα μεταξύ ανθρώπων ή από ζώα σε ανθρώπους. Με τις χαρακτηριστικές ασπρόμαυρες ρίγες του που μοιάζουν περισσότερο με αυτές της ζέβρας παρά της τίγρης, το κουνούπι είναι ικανό να μεταδώσει τον δάγκειο πυρετό, τον ζίκα και τον τσουκουνγκούνια.

Η Ευρώπη αντιμετώπιζε μόνο μια χούφτα ασθενειών που μεταφέρονταν από το κουνούπι τίγρης ετησίως μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90. Τα περισσότερα ήταν μεμονωμένα κρούσματα που έφεραν στην πατρίδα τους ταξιδιώτες από τη Νοτιοανατολική Ασία – την πατρίδα του Aedes albopictus. Αλλά με την αύξηση των ταξιδιών και την παγκοσμιοποίηση, τα ταξίδια του εντόμου προς τη Δύση αυξήθηκαν. Ανέβηκε σε φορτηγά αεροσκάφη με προορισμό την Αλβανία ή έκανε ωτοστόπ στα θερμότερα μέρη της Γαλλίας και μετακινήθηκε στην Ευρώπη, όπου παραμένει μέχρι σήμερα.

Το 2006, η Γαλλία ανακήρυξε επίσημα τον δάγκειο πυρετό ως ασθένεια που πρέπει να δηλώνεται. Το 2022, η παρουσία του εντοπίστηκε στα περισσότερα διοικητικά διαμερίσματα της ηπειρωτικής Γαλλίας. Το έντομο προσαρμόστηκε γρήγορα στα αστικά περιβάλλοντα, όπου χρειάζεται μόνο ένα ακίνητο υδάτινο σώμα – μια αδιατάρακτη λίμνη ή μια παραμελημένη ποτίστρα – για να αναπαραχθεί και να πολλαπλασιαστεί.

Οι αριθμοί έχουν εκτοξευθεί τόσο δραματικά που οι επιστήμονες πιστεύουν πλέον ότι οι ασθένειες που μεταφέρει ο Aedes albopictus θα γίνουν ενδημικές στην Ευρώπη. Ορισμένοι ερευνητές λένε μάλιστα ότι ο αριθμός των κρουσμάτων δάγκειου πυρετού και τσουκουνγκούνια θα μπορούσε να πενταπλασιαστεί μέχρι το 2060 σε σύγκριση με τους σημερινούς ρυθμούς.

Το κουνούπι τίγρης είναι γνωστός φορέας πολλών παθογόνων μικροοργανισμών και ιών. Οι κλιματολογικές συνθήκες έχουν συμβάλει στην επέκταση του γεωγραφικού εύρους πολλών άλλων φορέων, όπως τα τσιμπούρια και άλλα είδη κουνουπιών και μυγών, τα οποία μεταφέρουν τις δικές τους ασθένειες, όπως ο πυρετός του Δυτικού Νείλου, η νόσος του Lyme και η εγκεφαλίτιδα που προκαλείται από τσιμπούρια.

Πυροσβέστες εργάζονται σε ένα σημείο από πλημμύρα, κοντά στο Stronie Slaskie, στη νοτιοδυτική Πολωνία, Πέμπτη 19 Σεπτεμβρίου 2024. Αλλά δυστυχώς, δεν είναι μόνο τα ζωύφια για τα οποία πρέπει να ανησυχούμε.

Δυστυχώς, όμως, δεν είναι μόνο τα ζωύφια για τα οποία πρέπει να ανησυχούμε.

H πιθανότητα αύξσηης των ασθενειών που μεταδίδονται με το νερό

Τα τελευταία χρόνια, η Ευρώπη έχει βιώσει τον καταστροφικό αντίκτυπο παρατεταμένων περιόδων βροχής και πλημμυρών, οι οποίες προκαλούν καταστροφές στα συστήματα επεξεργασίας και διανομής νερού. Το νερό μπορεί να συγκεντρώσει διάφορους παθογόνους μικροοργανισμούς από χωματερές, χωράφια και βοσκοτόπια και να τους ξεπλύνει στα συστήματα επεξεργασίας και διανομής νερού.

Ο Kazmierczak προειδοποιεί επίσης για τους παθογόνους μικροοργανισμούς που μεταφέρονται στη θάλασσα: “Καθώς λιώνει η Αρκτική- η αλατότητα στο θαλασσινό νερό μειώνεται, καθιστώντας το ιδανικό για παθογόνους μικροοργανισμούς όπως το vibrio. Έχει παρατηρηθεί περισσότερο στη Βαλτική και τη Βόρεια Θάλασσα. Μεταφέρεται από τα θαλασσινά ή ακόμη και από την έκθεση σε ανοιχτή πληγή, αν κολυμπάτε σε μολυσματικά νερά”.

Ανακαλύπτοντας τους ιούς “ζόμπι”

Το permafrost καλύπτει σχεδόν το 15% του βόρειου ημισφαιρίου, σημαντικό μέρος του οποίου συγκεντρώνεται στη Σιβηρία, την Αλάσκα και τη Γροιλανδία. Όπως υποδηλώνει και το όνομά του, ο μόνιμος παγετός είναι χώμα και βράχος που παραμένει παγωμένος για τουλάχιστον δύο συνεχόμενα χρόνια. Λειτουργεί σχεδόν σαν ψυκτική αποθήκη για την ιστορία: μαμούθ, τίγρεις με δόντια σπάθη και φυτά που έχουν εξαφανιστεί εδώ και καιρό έχουν διατηρηθεί, σχεδόν εντελώς ανέπαφα.

Κάποια από αυτά που έχουν κολλήσει σε παγωμένη εκκρεμότητα δεν είναι καν νεκρά – είναι απλώς αδρανή. Πολυάριθμα «μικρόβια ζόμπι» έχουν ανακαλυφθεί στο λιώσιμο του μόνιμου πάγου με την πάροδο των ετών, ορισμένα μετά από χιλιετίες. Οι ερευνητές έχουν εκφράσει φόβους ότι θα μπορούσε να προκληθεί μια νέα παγκόσμια ιατρική κατάσταση έκτακτης ανάγκης – όχι από μια ασθένεια νέα για την επιστήμη, αλλά από μια αρχαία ασθένεια την οποία η σύγχρονη ανθρώπινη ανοσία δεν είναι εξοπλισμένη να αντιμετωπίσει. Το λιώσιμο του μόνιμου πάγου θα μπορούσε επίσης να απελευθερώσει παλιό ραδιενεργό υλικό και απαγορευμένες χημικές ουσίες που είχαν απορριφθεί ως απόβλητα.

Σε αυτή τη φωτογραφία που παρέχεται από το Γεωλογικό Ινστιτούτο των Ηνωμένων Πολιτειών, το μόνιμο στρώμα πάγου σχηματίζει ένα μοτίβο που μοιάζει με πλέγμα στο Εθνικό Αποθεματικό Πετρελαίου-Αλάσκα, το οποίο διαχειρίζεται το Γραφείο Διαχείρισης Γης στην Αλάσκα.

Αυτή η παράξενη νέα απειλή μπορεί να είναι άλλη μια συνέπεια της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη, παρόλο που ακούγεται σαν να έχει βγει από τις σελίδες ενός μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας. Αλλά ο Kazmierczak λέει ότι η έρευνα βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο και ότι το μόνιμο στρώμα πάγου υπάρχει σε απομονωμένες περιοχές με μικρή κατοίκηση.

Προσαρμογή σε ένα νέο περιβάλλον

Οι αλλαγές στη γεωγραφία των μολυσματικών ασθενειών, σε μεγάλο βαθμό, δεν μπορούν να αναιρεθούν. Οι θερμοκρασίες στην Ευρώπη έχουν ήδη αυξηθεί κατά πάνω από 2 βαθμούς μόνο την τελευταία δεκαετία, χωρίς σημάδια επιβράδυνσης.

Όμως, παρά τη θέρμανση του κλίματος, ο Kazmierczak είναι αισιόδοξος ότι η Ευρώπη μπορεί να προσαρμοστεί. “Οι εθνικές υποδομές υγείας και η ευαισθητοποίηση θα είναι υψίστης σημασίας για την προσαρμογή μας. Έχουμε ήδη παραδείγματα από χώρες που έχουν ήδη αντιμετωπίσει αυτές τις ασθένειες και μπορούμε να τα προσαρμόσουμε στην Ευρώπη.

“Πιστεύουμε ότι ένας τρόπος για να μειώσουμε το αποτύπωμα του άνθρακα είναι επίσης να φέρουμε τη φύση στις πόλεις και τα σπίτια – αλλά η φιλοξενία φορέων, για παράδειγμα, είναι ακριβώς η άλλη όψη που μπορεί να έχει. Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι προσαρμοζόμαστε με ευαισθητοποίηση”.