Στην καρδιά της θεσσαλικής πεδιάδας, εκεί όπου κάποτε κυμάτιζαν χρυσαφένια χωράφια και ακουγόντουσαν παιδικές φωνές, σήμερα απλώνεται μια σιωπή που προκαλεί ανατριχίλα. Είναι η σιωπή των εγκαταλελειμμένων τόπων, των σπιτιών που στέκονται ως βουβά μνημεία μιας καταστροφής που άλλαξε για πάντα τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων.
Δύο ολόκληρα έτη έχουν κυλήσει από εκείνες τις μαύρες μέρες του Σεπτεμβρίου 2023, όταν η κακοκαιρία Daniel σάρωσε την Ελλάδα, αφήνοντας πίσω της ερείπια και απελπισία.
Η κακοκαιρία Daniel έφερε πρωτοφανείς βροχοπτώσεις και πλημμύρες που μετέτρεψαν τον θεσσαλικό κάμπο σε λίμνη. Σε περιοχές όπως η Ζαγορά καταγράφηκαν πάνω από 700 χιλιοστά νερού μέσα σε 24 ώρες – ποσότητα που ισοδυναμεί με βροχή μηνών. Οι απώλειες για τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τις υποδομές ήταν ανυπολόγιστες· οι οικονομικές ζημιές έφτασαν τα δισεκατομμύρια.
Χωριά που μοιάζουν να πάγωσαν στον χρόνο
Δυο χρόνια αργότερα, το Politico επισκέφθηκε τον Παλαμά και τα γύρω χωριά. Σπίτια παρατημένα, δρόμοι έρημοι και καφενεία που άνοιξαν ξανά για λίγους μόνο κατοίκους. Η Μεταμόρφωση, κάποτε ζωντανό χωριό, θυμίζει σκηνικό εγκατάλειψης. Οι οικογένειες που έφυγαν δύσκολα θα επιστρέψουν.
«Από το σπίτι έμειναν μόνο οι τοίχοι»
Ο Κωνσταντίνος Παπαϊωάννου φιλοξενείται σήμερα σε μικρό διαμέρισμα μαζί με τη σύζυγο, τα παιδιά του και τη μητέρα του. Το πατρικό τους σπίτι στάθηκε όρθιο μόνο εξωτερικά – μέσα οι τοίχοι έχουν σαπίσει, η μούχλα έχει καλύψει τα πάντα. «Δεν γίνεται να ξαναχτίσουμε από το μηδέν», λέει. Η κρατική επιδότηση ενοικίου συχνά καθυστερεί και η λήξη της επιδοτήσεως τους γεμίζει αγωνία.
Οι μνήμες μιας μάνας
Η 70χρονη Ζωή Παπαϊωάννου, μητέρα του Κωνσταντίνου, μιλά με δάκρυα για τη βραδιά που το νερό έφτασε στα κεραμίδια. Έσωσε μια εικόνα της Παναγίας, το βιβλιάριο υγείας και ένα πιεσόμετρο – όχι όμως τις φωτογραφίες μιας ζωής. «Εκεί γεννήθηκα και εκεί ήθελα να πεθάνω», λέει.
«Δεν θέλουμε να ξαναζήσουμε τον εφιάλτη»
Ο Κωνσταντίνος Τσιούκας, 60 ετών, εξηγεί πως ο ίδιος και η σύζυγός του κατάφεραν να πάρουν μόνο τα στέφανα του γάμου τους. Δεν σκέφτεται να επιστρέψει: «Θα φοβόμαστε πάντα τη βροχή. Γιατί να περάσουν τα παιδιά μας το ίδιο δράμα;». Περίπου 40 οικογένειες τόλμησαν να επιστρέψουν, χωρίς όμως να έχει υπάρξει επίσημος έλεγχος για την ασφάλεια των σπιτιών τους.
Το καφενείο που αντιστέκεται
Στο καφενείο της Φανής Ντάντου χτυπά ακόμη η καρδιά της Μεταμόρφωσης. Όμως οι θαμώνες είναι πια λίγοι. «Αν ήμουν 30, θα έφευγα για Γερμανία να πλύνω πιάτα», λέει η ίδια. «Κάποτε το χωριό είχε τέσσερα καφενεία· τώρα έχουμε μόνο κηδείες».
Οι πρώτοι «κλιματικοί πρόσφυγες» της Ευρώπης
Οι κάτοικοι νιώθουν πως αποτελούν το πρώτο κύμα «κλιματικών προσφύγων» στην ήπειρο. Δεν τους έδιωξε πόλεμος, αλλά ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο. Και τώρα βρίσκονται εγκλωβισμένοι: τα ενοίκια ακριβαίνουν, οι κρατικές διαδικασίες σέρνονται και η μετεγκατάσταση που υποσχέθηκε η κυβέρνηση δεν έχει προχωρήσει.
Ένα μέλλον αβέβαιο
Η Θεσσαλία εξακολουθεί να μετρά πληγές. Στη μνήμη των κατοίκων, η πλημμύρα του 2023 δεν ήταν ένα φυσικό φαινόμενο που πέρασε, αλλά μια τομή που άλλαξε τη ζωή τους για πάντα. Μέχρι να βρεθεί λύση, χωριά όπως η Μεταμόρφωση θα μένουν στη σκιά του Daniel – μισοάδεια, βουβά, με τις φωνές του παρελθόντος να ηχούν πιο δυνατά από το παρόν.
