Με την ολοκλήρωση της ανακριτικής διαδικασίας για το δυστύχημα των Τεμπών να μοιάζει πλέον σχετικά κοντινή χρονικά υπόθεση, (τουλάχιστον εάν λάβει κανείς τον χρόνο που πέρασε από το δυστύχημα μέχρι σήμερα), ένα ερώτημα εξακολουθεί να μοιάζει αναπάντητο για όλους τους εμπλεκόμενους, ακόμη – σε ένα βαθμό – και για τον ίδιο τον ανακριτή: τι ακριβώς προκάλεσε την ανάφλεξη, τη φωτιά και την πυρόσφαιρα.
Παρότι το πολυαναμενόμενο πόρισμα του πραγματογνώμονα καθηγητή του ΕΜΠ κ. Καρώνη παραδόθηκε πριν ένα μήνα περίπου στον εφέτη ανακριτή, που χειρίζεται την υπόθεση, εντούτοις ο κ. Μπακαΐμης κάλεσε ξανά στο γραφείο του πρόσφατα ως μάρτυρα τον επιστημονικό συνεργάτη του ΑΠΘ κ. Κωνσταντίνο Πασπαλά, προκειμένου να δώσει διευκρινίσεις για την πυρόσφαιρα και την έκρηξη.
Ο κ. Πασπαλάς είχε περάσει για πρώτη φορά την πόρτα του εφέτη ανακριτή στις 11 Απριλίου 2025. Είχε εκπονήσει αυτοβούλως τεχνική έκθεση για το δυστύχημα και την είχε παραδώσει στον εφέτη ανακριτή. Στην τεχνική του έκθεση ο κ. Πασπαλάς αποδίδει την ανάφλεξη, την φωτιά και την πυρόσφαιρα σε σταγονίδια ελαίων σιλικόνης, τα οποία οδήγησαν στο φαινόμενο. Έτσι, εκλήθη εκ νέου την περασμένη Τρίτη στον εφέτη, ως ειδικός επί των σταγονιδίων, προκειμένου να δώσει εξηγήσεις.
Πορίσματα
Για το πολύνεκρο δυστύχημα έχουν κατατεθεί ήδη δύο (2) πραγματογνωμοσύνες, των δικαστικών πραγματογνωμόνων και του καθηγητή Καρώνη, το πόρισμα του κρατικού Εθνικού Οργανισμού Διαχείρισης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Δυστυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ) και πάνω από 25 τεχνικές εκθέσεις. Σε όλες τις πραγματογνωμοσύνες και τις εκθέσεις κοινός τόπος για το δυστύχημα είναι τα ελλιπή έως ανύπαρκτα μέτρα ασφάλειας του σιδηροδρόμου (η περιβόητη σύμβαση 717). Για την πυρόσφαιρα και τη φωτιά, ωστόσο, η έκθεση που αναμένονταν ως εκείνη που θα «έκλεινε» τη διαδικασία ήταν εκείνη του καθηγητή Καρώνη. Σε 132 σελίδες ο καθηγητής του ΕΜΠ αναφέρει σε σημεία ότι, η πυρόσφαιρα σύμφωνα με το μέγεθός της θα μπορούσε να αντιστοιχεί σε ποσότητα υδρογονανθράκων 2,3 έως 3,1 τόνων. Ωστόσο σε αυτό το σημείο επικαλείται τα βίντεο που παρέδωσε στις 5 Φεβρουαρίου ο νομικός σύμβουλος της ΙΝΤΕΡΣΤΑΡ (εταιρία φύλαξης του ΟΣΕ) κ. Καπερνάρος στον ανακριτή για να καταλήξει ο κ. Καρώνης στο συμπέρασμα ότι είναι γνήσια, δεν δείχνουν οτιδήποτε και άρα αυτή η εκδοχή δεν μπορεί να γίνει δεκτή. Επίσης, σημειώνει ότι τα έλαια σιλικόνης υπό κανονικές συνθήκες δεν μπορούν να προκαλέσουν πυρόσφαιρα. Όμως, σε συνδυασμό με το ηλεκτρικό τόξο είναι δυνατόν να προκληθεί πυρόσφαιρα. Γενικά στην πραγματογνωμοσύνη του επισημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει κάτι άλλο πέραν του να πιθανολογήσει κάποιος για τα αίτια, ενώ δεν προχωρά σε εξήγηση των 15 δειγμάτων ξυλολίου που βρέθηκαν από το Γενικό Χημείο του κράτους στο Κουλούρι όπου φυλάσσονται τα βαγόνια και τα συντρίμμια του δυστυχήματος.
Στο ίδιο συμπέρασμα, περί των ελαίων σιλικόνης καταλήγουν στο πόρισμά τους και οι δύο δικαστικοί πραγματογνώμονες. Στην πολυσέλιδη και εξαιρετικά κατατοπιστική πραγματογνωμοσύνη τους, που παρέδωσαν στον εφέτη ανακριτή τον Ιούνιο του 2023 οι δικαστικοί πραγματογνώμονες τονίζουν ότι τα έλαια σιλικόνης προκάλεσαν την πυρόσφαιρα και το εξηγούν εκ της σφοδρότητας της σύγκρουσης και των ειδικών συνθηκών του δυστυχήματος.
Αντιθέτως, ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ που πρόσφατα μετέφρασε επισήμως στα ελληνικά το πόρισμά του και ενσωματώθηκε στην δικογραφία, ως προς την πυρόσφαιρα που ακολούθησε την σύγκρουση, τονίζει ότι προσομειώσεις και εκθέσεις ειδικών υποδεικνύουν την πιθανή παρουσία άγνωστου μέχρι στιγμής καυσίμου. Μάλιστα, στο πόρισμα του Οργανισμού εκφράζεται η εκτίμηση ότι 5 έως 7 θύματα έχασαν τη ζωή τους από τη φωτιά. Εκείνο που εμφατικά τονίζεται στο πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ είναι η «μη ιεροποίηση» του χώρου του δυστυχήματος και η απώλεια σοβαρών στοιχείων. Να σημειωθεί ότι την πυρόσφαιρα και την έκρηξη για λογαριασμό του ΕΟΔΑΣΑΑΜ ερεύνησε και κατέληξε σε συμπεράσματα ο καθηγητής Χημικής Μηχανικής του ΑΠΘ κ. Αθανάσιος Κωνσταντόπουλος. Ο καθηγητής απορρίπτει ότι τα έλαια σιλικόνης προκάλεσαν την πυρόσφαιρα.
Είναι προφανές ότι εάν η διαχείριση του χώρου του δυστυχήματος ακολουθούσε πιστά τα σχετικά πρωτόκολλα και δεν αλλοιωνόταν (ο χώρος), όπως επισημαίνουν δικαστικοί κύκλοι (η διάταξη της αντιεισαγγελέως εφετών κ. Μάτση είναι εξαιρετικά χαρακτηριστική και υπήρξε κρίσιμη σε αυτό) δεν θα απαιτούνταν καμία συζήτηση και καμία σχετική αναζήτηση 2 χρόνια μετά το δυστύχημα.
Η περίπτωση Πασπαλά
Οι τεχνικές εκθέσεις από την άλλη πλευρά, τεχνικών συμβούλων οικογενειών θυμάτων στην πλειοψηφία τους αναγνωρίζουν ως αιτία της έκρηξης και της πυρόσφαιρας άγνωστης προέλευσης καύσιμη ύλη. Κάποιες τεχνικές εκθέσεις μάλιστα κατονομάζουν και την καύσιμη ύλη (ξυλόλιο, τολουόλιο, κ.λπ.).
Στο πλαίσιο της σχετικής αναζήτησης των αιτιών τον περασμένο Μάιο ο εφέτης ανακριτής κάλεσε στο γραφείο του τον ομότιμο καθηγητή του ΑΠΘ κ. Γρηγόρη Παπαγιάννη, ώστε να καταθέσει την επιστημονική του άποψη σχετικά με τους μετασχηματιστές, τα έλαια σιλικόνης και τα ηλεκτρικά τόξα. Ο κ. Παπαγιάννης είναι καθηγητής Ηλεκτρολόγος Μηχανολόγος Μηχανικός και υποστήριξε ενώπιον του κ. Μπακαΐμη ότι η ενέργεια που εκλήθη από τα ηλεκτρικά τόξα δεν ήταν ικανή να προκαλέσει πυρόσφαιρα.
Λίγο καιρό νωρίτερα και συγκεκριμένα τον περασμένο Απρίλιο πέρασε οικεία βουλήσει την πόρτα του εφέτη ανακριτή, για πρώτη φορά, ο επιστημονικός συνεργάτης του ΑΠΘ κ. Κωνσταντίνος Πασπαλάς. Ανακριτικές πηγές τονίζουν ότι ο επιστημονικός συνεργάτης του πανεπιστημίου είναι από τους πλέον ειδικούς σε θέματα σταγονιδίων ελαίων σιλικόνης, καθώς έχει συγγράψει επιστημονικά βιβλία για το θέμα. Πράγματι, ο κ. Πασπαλάς είναι συγγραφέας των βιβλίων, «τεχνικοί κανόνες για εγκαταστάσεις αερίου υψηλής και μέσης πίεσης», «καπνοδόχοι και λοιπά συστήματα απαγωγής καυσαερίων», «υπολογισμός δοχείων υπό πίεση εκτεθειμένων ή μη σε φλόγα», «μετάδοση θερμότητας», «εναλλάκτες θερμότητας», «καυστήρες – λέβητες».
Τον περασμένο Απρίλιο ο κ. Πασπαλάς παρέδωσε την τεχνική του έκθεση για την πυρόσφαιρα και την φωτιά στον εφέτη ανακριτή. Ως εκπρόσωπος του ΑΠΘ στον Ελληνικό Οργανισμό Τυποποίησης, συμμετέχων στις τεχνικές επιτροπές για τα αέρια καύσιμα και την πυροπροστασία και εκπρόσωπος του ΕΛΟΤ στις Ευρωπαϊκές Τεχνικές Επιτροπές Τυποποίησης, στην τεχνική του έκθεση, αφού αναφέρεται στην Ελληνική και ξένη (Γερμανική) νομοθεσία καθώς και στα σχετικά πρότυπα, ορίζει το φαινόμενο της έκρηξης και της εκρηκτικής ατμόσφαιρας, σχολιάζει το πόρισμα των δικαστικών πραγματογνωμόνων, τις τεχνικές εκθέσεις των τεχνικών συμβούλων και το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «δεν υπάρχει καμία ουσιαστική φυσική απόδειξη άλλου καυστού υγρού εκτός από το έλαιο σιλικόνης… Άρα επικρατούσαν ιδανικές συνθήκες για έκρηξη αερολύματος, εφόσον δημιουργούνταν σταγονίδια κατάλληλου μεγέθους δηλαδή ιδιαίτερες συνθήκες τις οποίες επισημαίνει το διεθνές πρότυπο IEC 60097 – 10 -1… Λόγω έλλειψης απόδειξης ύπαρξης άλλων καυστών υγρών απομένει το εύλογο συμπέρασμα ότι το μόνο πιθανό υγρό είναι το έλαιο το οποίο χρησιμοποιείται στους μετασχηματιστές των ηλεκτραμαξών ως φορέας μετάδοσης θερμότητας για την ψύξη των μετασχηματιστών. Το έλαιο σιλικόνης με βάση την τεχνική έκθεση του σουηδικού RI.SE μπορεί υπό τους όρους οι οποίοι προέκυψαν με τη σύγκρουση να δημιούργησε την έκρηξη και την πυρόσφαιρα. Εάν αμφισβητείται το ανωτέρω εύλογο συμπέρασμα πρέπει να αποδειχθεί η αδυναμία μόνο πειραματικά από πιστοποιημένο εργαστήριο. Τα πειράματα πρέπει να αποκλείσουν την δυνατότητα του ελαίου σιλικόνης να δημιουργήσει την εκρηκτική ατμόσφαιρα αερολύματος υπό καθορισμένες συνθήκες…».
Σε άλλο σημείο της τεχνικής του έκθεσης ο κ. Πασπαλάς σχολιάζει και τον εντοπισμό από το Γενικό Χημείο του Κράτους δειγμάτων ξυλολίου. Αναφέρει συγκεκριμένα: «… Τα διαπιστωμένα ίχνη από δειγματοληψίες του Γενικού Χημείου του Κράτους μπορούν να είναι παραπροϊόντα καύσης ή/και πυρόλυσης του ξύλου των πολυεστερικών αλκυδικών και λοιπών πλαστικών και ρητινών, και από την ανάλυση δεν είναι δυνατή η εξαγωγή συμπεράσματος ύπαρξης μεγαλύτερων ποσοτήτων ξυλολίου και άλλων ουσιών».
Μετά όλα τα παραπάνω το άνοιγμα των μετασχηματιστών που εξετάζεται από την ανάκριση είναι εκείνο που μάλλον θα δώσει κάποια διέξοδο στο όλο ζήτημα, λόγω προφανούς έλλειψης εξαιτίας της παρέλευσης 2 ετών από το δυστύχημα .
