Ακόμη και αν η ανθρωπότητα καταφέρει με κάποιο τρόπο να επιτύχει τον φιλόδοξο στόχο της διατήρησης της υπερθέρμανσης του πλανήτη κάτω από 1,5 °C, η άνοδος της στάθμης των ωκεανών θα παραμείνει μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του δεύτερου μισού του 21ου αιώνα.
Μια νέα μελέτη προειδοποιεί ότι η στάθμη της θάλασσας θα συνεχίσει να ανεβαίνει με τέτοια ταχύτητα που η προσαρμογή σε αυτές τις αλλαγές θα είναι εξαιρετικά δύσκολη, αν όχι αδύνατη.
Ο ρυθμός ανόδου της στάθμης της θάλασσας έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια. Εάν οι τρέχουσες τάσεις συνεχιστούν, η στάθμη της θάλασσας θα ανέρχεται κατά ένα εκατοστό ανά έτος έως το 2100, δηλαδή διπλάσια από τον σημερινό ρυθμό. Με την πρώτη ματιά, αυτό μπορεί να φαίνεται μικρό νούμερο, αλλά οι επιπτώσεις είναι βαθιές.
Για παράδειγμα, αν η στάθμη της θάλασσας ανέλθει κατά 20 εκατοστά έως το 2050, θα προκληθούν ζημίες ύψους ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων ετησίως στις 136 μεγαλύτερες παράκτιες πόλεις του κόσμου (εκτός αν ληφθούν προστατευτικά μέτρα, όπως αναχώματα ή παράκτια φράγματα).
Οι παγετώνες λιώνουν ταχύτερα από ό,τι αναμενόταν
Η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει λόγω δύο βασικών παραγόντων: της τήξης των παγετώνων και των παγοκάλυψεων (ειδικά στη Γροιλανδία και τη Δυτική Ανταρκτική) και της θερμικής διαστολής του ίδιου του θαλασσινού νερού – οι ωκεανοί απορροφούν περισσότερο από το 90% της υπερβολικής θερμότητας που προκαλεί η κλιματική αλλαγή . Σήμερα, οι παγκόσμιες θερμοκρασίες είναι περίπου 1,2 °C υψηλότερες από ό,τι πριν από την βιομηχανική επανάσταση. Ακόμη και αυτή η φαινομενικά μικρή αύξηση αρκεί για να ανεβάσει τη στάθμη των ωκεανών κατά αρκετά μέτρα τους επόμενους αιώνες.
Επί του παρόντος, περίπου 230 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε περιοχές που βρίσκονται σε υψόμετρο μικρότερο του ενός μέτρου πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι ζουν σε απόσταση μικρότερη των δέκα μέτρων από τη στάθμη της θάλασσας. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας δεν είναι απλώς ένα θεωρητικό πρόβλημα του μέλλοντος, αλλά μια απειλή που θα επηρεάσει τις μάζες μέσα σε λίγες δεκαετίες.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στους παγετώνες. Στο παρελθόν, δεν ήταν σαφές πώς ακριβώς θα αντιδρούσαν στην αύξηση της θερμοκρασίας. Για αυτόν τον λόγο, ο ΟΗΕ τους συμπεριέλαβε ελάχιστα στην εκτίμηση του 2021 για την πρόβλεψη της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Ωστόσο, σήμερα γνωρίζουμε ότι είναι πολύ πιο ευαίσθητοι από ό,τι πιστεύαμε στο παρελθόν.
Κατά μέσο όρο, 400 δισεκατομμύρια τόνοι πάγου ρέουν κάθε χρόνο στον ωκεανό από τη Γροιλανδία και τη Δυτική Ανταρκτική, τέσσερις φορές περισσότερο από ό,τι πριν από 30 χρόνια. Ακόμα χειρότερα, μια νέα επιστημονική συναίνεση υποδηλώνει ότι το σημείο καμπής, όπου η τήξη θα γίνει μη αναστρέψιμη, θα μπορούσε να επιτευχθεί με αύξηση της θερμοκρασίας μόλις 1,5 °C . Προηγουμένως, θεωρούταν ότι αυτό θα συνέβαινε με αύξηση 3 °C.
Αποδεικτικά στοιχεία από το παρελθόν
Η μελέτη βασίζεται επίσης σε παλαιοκλιματικά στοιχεία, δηλαδή στο πώς ήταν τα επίπεδα των ωκεανών στο παρελθόν υπό παρόμοιες συνθήκες θερμοκρασίας και εκπομπών. Πριν από 125.000 χρόνια, σε θερμοκρασία ελαφρώς χαμηλότερη από τη σημερινή και με συγκέντρωση CO₂ 287 ppm (424 ppm σήμερα), η στάθμη της θάλασσας ήταν 2 έως 9 μέτρα υψηλότερη. Πριν από 400.000 χρόνια, με παρόμοια επίπεδα CO₂, η στάθμη της θάλασσας ήταν 6 έως 13 μέτρα υψηλότερη. Και πριν από 3 εκατομμύρια χρόνια, όταν οι συγκεντρώσεις CO₂ ήταν συγκρίσιμες με τις σημερινές, η στάθμη της θάλασσας ήταν 10 έως 20 μέτρα υψηλότερη.
Με άλλα λόγια, η ιστορία της Γης μας λέει ότι οι τρέχουσες συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου έχουν οδηγήσει στο παρελθόν σε πολύ υψηλότερα επίπεδα της στάθμης της θάλασσας. Επομένως, αν αυτή η τάση συνεχιστεί, θα δούμε σημαντικές πλημμύρες στις παράκτιες περιοχές – το ερώτημα είναι πότε, όχι αν.
Το συμπέρασμα των επιστημόνων είναι σαφές. Αν θέλουμε πραγματικά να επιβραδύνουμε την άνοδο της στάθμης της θάλασσας από το λιώσιμο των παγετώνων σε ένα διαχειρίσιμο επίπεδο, πρέπει όχι μόνο να σταματήσουμε την υπερθέρμανση, αλλά και να ψύξουμε ενεργά τον πλανήτη, δηλαδή να επαναφέρουμε τη μέση θερμοκρασία σε +1 °C ή χαμηλότερα. Και αυτό είναι ήδη ένας σχεδόν αδύνατος στόχος, καθώς ο πλανήτης βρίσκεται σε πορεία να θερμανθεί κατά 2,7 °C μέχρι το τέλος του αιώνα.
Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας είναι μια αναπόφευκτη και μακροπρόθεσμη συνέπεια της υπερθέρμανσης του πλανήτη, η οποία δεν θα εξαφανιστεί ακόμη και αν η πολιτική για το κλίμα επιτύχει. Αν δεν ληφθούν έκτακτα μέτρα, οι παράκτιες περιοχές θα αντιμετωπίσουν ζημιές δισεκατομμυρίων, μετανάστευση πληθυσμών και θεμελιώδεις αλλαγές στις υποδομές. Ταυτόχρονα, είναι μια από τις πιο εντυπωσιακές αποδείξεις του γιατί οι δεσμεύσεις για το κλίμα δεν είναι μόνο θέμα περιβάλλοντος, αλλά και οικονομικής και κοινωνικής σταθερότητας για τις μελλοντικές γενιές.
