Το χριστουγεννιάτικο έλατο δεσπόζει ακόμα (στη φυσική ή την τεχνητή εκδοχή του) στο σαλόνι των περισσότερων από εμάς. Ας το απολαύσουμε για όσο καιρό λαχταράμε, καθώς τις γιορτές τις φτιάχνουμε εμείς. Και με την ευκαιρία, ας δούμε σε ποια σημεία της Ελλάδας φυτρώνουν τα ομορφότερα, τα πιο αγέρωχα έλατα, αυτά που για πάντα θα μας θυμίζουν την έλευση του Άγιου Βασίλη, τη θαλπωρή και τη ζεστασιά των γιορτών.
Το έλατο είναι, αν μη τι άλλο, ένα ανεπανάληπτο σύμβολο χαράς, αλλά και μελαγχολίας-όταν ξεστολίζεται ή, ακόμα, όταν πετιέται στα μέσα του Γενάρη στην άκρη ενός δρόμου, όπως στα παραμύθια του Άντερσεν. Στην Ελλάδα, ιδίως στα νησιά, στολίζαμε (και στολίζουμε ακόμα) το καραβάκι. Το έθιμο του στολισμού του έλατου μεταφέρθηκε από Έλληνες εμπόρους και ταξιδιώτες στη βόρεια Ευρώπη και από εκεί επέστρεψε στη χώρα μας ως στολισμένο έλατο, από τους Βαυαρούς διοικητικούς υπαλλήλους τους οποίους έφερε μαζί του ο Όθωνας.
Το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίστηκε το 1833 από τον βασιλιά Όθωνα στα ανάκτορα του Ναυπλίου κι όταν μετέφερε την πρωτεύουσα στην Αθήνα, το στολισμένο έλατο στήθηκε στο Πεδίον του Άρεως και οι Αθηναίοι έκαναν ουρές για να το δουν. Μετά τα Θεοφάνεια εκείνης της χρονιάς η δημοτική αρχή πήγε να το μαζέψει, αλλά ο κόσμος ζήτησε να παραμείνει στη θέση του για να το απολαύσει κι άλλο, με αποτέλεσμα το πρώτο χριστουγεννιάτικο έλατο να κρατηθεί στολισμένο ολόκληρο τον μήνα Γενάρη.
Πού φύονται όμως τα έλατα;
Στα ελληνικά βουνά σύμφωνα με τους δασολόγους συναντώνται τέσσερα είδη ελάτης, η κεφαλληνιακή ελάτη (Abies cephalonica), η υβριδογενής ελάτη (Abies borisii regis), η λευκή ελάτη (Abies alba) και η ερυθρελάτη (Picea abies).
Η κεφαλληνιακή ελάτη είναι ένα από τα ενδημικά δασικά είδη της Ελλάδας. Το πρώτο αμιγές δάσος εντοπίστηκε από επιστήμονες στο βουνό Αίνος της Κεφαλονιάς. Πυκνά δάση αναπτύσσονται σε ύψος 600 έως και 1800 μέτρων στα βουνά της Στερεάς Ελλάδας, στην Πελοπόννησο, την Ήπειρο και τη Μακεδονία. Μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 40 μέτρα, αντέχει εβδομάδες χωρίς νερό ακόμα και σε μεγάλες ζέστες. Το ξύλο του χρησιμοποιείται κατά κόρον στην επιπλοποιία, στη ναυπήγηση καϊκιών, στην κατασκευή σπιτιών και ως καυσόξυλο ενώ το ρετσίνι του έχει διάφορες φαρμακευτικές εφαρμογές.
Ελατόδασος Ευρυτανίας/Photo: Χρήστος Καραγιωργάκης
Η λευκή ελάτη ή το γνωστό στους φυσιοδίφες «χτενοέλατο» ξεχωρίζει από τον ανοιχτόχρωμο και σχετικά λείο φλοιό της. Το συναντάμε κυρίως στην Ήπειρο, στη Βόρεια Θεσσαλία, στη Μακεδονία και στις μεθοριακές βουνοσειρές της Θράκης. Η υβριδογενής ελάτη, γνωστή και ως μακεδονίτικο έλατο, θεωρείται υβρίδιο που έχει προέλθει από επιμιξία της λευκής με την κεφαλληνιακή ελάτη. Τα δάση της απλώνονται κατά συστάδες στην Κεντρική Ελλάδα και φτάνουν ως τα βορειότερα βουνά της Μακεδονίας αλλά και της Βαλκανικής χερσονήσου.
Η ερυθρελάτη (νορβηγικό έλατο) είναι ένα εξαιρετικά διαδεδομένο δασικό είδος στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη και το ψηλότερο έλατο, το οποίο μπορεί να φτάσει σε ύψος και τα 80 μέτρα. Στην Ελλάδα τη βρίσκουμε κυρίως στην οροσειρά της Ροδόπης, που θεωρείται το νοτιότερο σημείο εμφάνισής της στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Τα δέντρα, τα δάση, η φύση είναι η ζωή μας. Και ειδικά στα έλατα, τα αγαπημένα δέντρα μικρών και μεγάλων, επιτρέψτε μας να έχουμε μια αδυναμία. Στην επόμενη εκδρομή μας, ας τα μυρίσουμε, ας τα θαυμάσουμε, ας νιώσουμε ευγνωμοσύνη που υπάρχουν γύρω μας.
