Αν και τις περισσότερες χερσαίες μάζες στη Γη τις γνωρίζουμε στην οικεία μορφή των ηπείρων, υπάρχουν μερικές εξαιρέσεις για να μπερδέψουν λίγο τα πράγματα. Και εμάς εδώ μας αρέσουν οι πονοκέφαλοι. Σε μερικές επιλεγμένες τοποθεσίες περικυκλωμένες από ωκεάνια νερά μεγάλου βάθους, αναδύονται χερσαίες μάζες υπό την πίεση εκρηκτικών ηφαιστειακών δυνάμεων που αναβλύζουν από τον μανδύα της Γης. Κατά αυτόν τον τρόπο έχουν δημιουργηθεί ωκεάνια νησιά ή ακόμα και αλυσίδες νησιών όπως στην περίπτωση της Χαβάης, της Αμερικανικής Σαμόα και των νησιών Γκαλαπάγκος.
Ωστόσο, ένα λιγότερο γνωστό σύνολο ωκεάνιων νησιών βρίσκεται περίπου 3000 χιλιόμετρα ανατολικά της ανατολικής ακτής της Αφρικής. Κάτω από την επιφάνεια του νερού, υπάρχει ένα υποθαλάσσιο οροπέδιο, γνωστό ως οροπέδιο Μασκαρέν. Οι Σεϋχέλλες στα βόρεια και τα νησιά Μασκαρέν στο νότο δημιουργήθηκαν ύστερα από ηφαιστειακές εκρήξεις και κατοικούνται από τα σάπιενς εδώ και αιώνες.
Το δεύτερο μεγαλύτερο από τα νότια νησιά, ο Μαυρίκιος, δεν είναι μόνο μια από τις πιο όμορφες φυσικές τοποθεσίες στη Γη, αλλά έχει επίσης ένα εντυπωσιακό χαρακτηριστικό: εδώ βρίσκεται ένας “υποθαλάσσιος καταρράκτης”. Πέρα από τις εντυπωσιακές φωτογραφίες, έχει ενδιαφέρον να μάθουμε και τα τι και πως.
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να αναγνωρίσουμε είναι ότι ένα υποθαλάσσιο οροπέδιο, γενικά, έχει μια σειρά από χαρακτηριστικά που είναι πολύ διαφορετικά από αυτά που έχουν συνηθίσει οι κάτοικοι μιας ηπείρου. Σε μια ήπειρο, υπάρχει μια μεγάλη χερσαία μάζα που αργά και βασανιστικά καταλήγει σε βαθιά ωκεάνια νερά. Γύρω από τις χερσαίες μάζες από όλες τις πλευρές υπάρχουν υφαλοκρηπίδες όπου το νερό είναι, το πολύ, μερικές εκατοντάδες μέτρα βάθος. Πρέπει να διανύσουμε μια σημαντική απόσταση μακριά από τη χερσαία μάζα για να φτάσουμε στην άκρη της υφαλοκρηπίδας, όπου τελικά γίνεται η μετάβαση στα βαθιά νερά του ωκεανού.
Αντίθετα, σε ένα υποθαλάσσιο οροπέδιο, τα νησιά που βρίσκονται στα όρια του μπορούν να έχουν αυτά τα τυπικά επίπεδα της υφαλοκρηπίδας σε δύο ή τρεις πλευρές, αλλά οι υπόλοιπες πλευρές μπορούν να είναι σαν να βρίσκονται στην άκρη ενός υποθαλάσσιου γκρεμού. Έτσι επιλέγοντας να κολυμπήσετε στη “λάθος” πλευρά μπορεί να βρεθείτε σε νερά που εκτείνονται σε βάθος χιλιάδων μέτρων.
Ολόκληρο το νότιο μισό του οροπεδίου Μασκαρέν είναι ένα από τα νεότερα σημαντικά στοιχεία που έχει να επιδείξει ο πλανήτης μας καθώς δημιουργήθηκε σχετικά πρόσφατα (στα τελευταία εκατομμύρια χρόνια). Το Réunion hotspot, όπως λέγεται, το οποίο για κάποιο λόγο ήταν σχετικά ήσυχο πριν από περίπου 45 εκατομμύρια χρόνια, έγινε ενεργό πριν από περίπου 10 εκατομμύρια χρόνια. Η λάβα έκανε το θαύμα της και δημιούργησε όλα τα νησιά Μασκαρέν ώσπου να πούμε κύμινο (γεωλογικά πάντα).
Ο Μαυρίκιος, όπου υπάρχει αυτός ο ασυνήθιστος «υποβρύχιος καταρράκτης», δημιουργήθηκε πριν από περίπου 8 εκατομμύρια χρόνια και είναι το δεύτερο μεγαλύτερο από τα νησιά Μασκαρέν. Το μεγαλύτερο νησί, η Ρεϋνιόν, είναι ακόμη πιο πρόσφατο: δημιουργήθηκε πριν από περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια και περιέχει ένα από τα πιο ενεργά ηφαίστεια στον κόσμο. Τα σημεία όπου περιβάλλονται από ρηχά νερά υπάρχει μια αφθονία τροπικής ζωής, που ευδοκιμεί στους κοραλλιογενείς υφάλους που βρίσκονται εκεί. Αλλά στις τοποθεσίες που περιβάλλονται από βαθιά νερά, όχι μόνο η χλωρίδα και η πανίδα είναι πολύ διαφορετικές, αλλά το ίδιο το νερό έχει μια πολύ διαφορετική όψη.
Χωρίς να μπω σε επιστημονικές λεπτομέρειες, όσο πιο βαθιά είναι τα νερά, τόσο πιο βαθύ είναι το μπλε χρώμα που αντικρύζουμε. Όταν στερεά ή υγρά εισέρχονται σε αυτό το νερό, ό,τι είναι λιγότερο πυκνό θα «επιπλέει» και ό,τι είναι πιο πυκνό θα βυθίζεται.
Στον Καταρράκτη του Στενού της Δανίας, (Denmark Strait Cataract) που βρίσκεται στον Αρκτικό Κύκλο στα νερά μεταξύ Γροιλανδίας και Ισλανδίας έχουμε ακόμα μια περίπτωση υποθαλάσσιου καταρράκτη. Τα νερά στην ανατολική πλευρά του στενού – στην πλευρά της Ισλανδίας – είναι σημαντικά πιο κρύα από τα νερά στη δυτική πλευρά. Έτσι όταν αυτές οι δυο υδάτινες μάζες συναντώνται τα ψυχρά νερά βυθίζονται κάτω από τα θερμότερα και έχουμε το φαινόμενο του υποθαλάσσιου καταρράκτη.
